本文の会話の前に二人が交わした挨拶の言葉はYaxshimusiz hede!とTéchliqmu!です。yaxshimusizは第1課で説明しましたが、「今日は。」、「お元気ですか。」という意味です。自分より年齢が上の女性をhede「姉、お姉さん」、自分より年齢が上の男性をaka「兄、お兄さん」、あるいは名前を前に入れてAliye hede「アリイェ姉さん」、Shöhret aka「ショホレット兄さん」のように呼びます。Téchliqmu!は「お元気ですか。」という意味です。téchliqは「平安、安定、静か」です。Téchliqmu! も挨拶の言葉として日常でよく使います。
bérish barmaq bar-とélish almaq al-は動詞「行く」と「買う」です。 barmaq 、almaqは辞書の見出し形で、bar-と al-は動詞の語幹になります。 ウイグル語では誰がそのことをするのかによって、動詞の語幹につく語尾が違います。 「(わたしが)行く」はbarimenで、動詞の語幹に-imen/-ymenを付けます。 「(あなたが)買う」はalisizで、動詞の語幹に-isiz/-ysizを付けます。 「(君が)買う」はalisenで動詞の語幹に-isen/-ysenを付けます。 「彼が行く」はbariduで、動詞の語幹に-idu/-yduをつけます。 「(私たちが)行く」はbarimizで、動詞の語幹に-imiz/-ymizをつけます。 「(あなたたちが)買う」はalisilerで、動詞の語幹に-isiler/-ysilerを付けます。 「(彼ら、彼女たちが)行く」は単数の形と同じで動詞の語幹に-idu/-yduをつけてbariduになります。
men | biz | siz | sen | siler | u,ular | |
bérish barmaq bar-「行く」 | barimen | barimiz | barisiz | barisen | barisiler | baridu |
élish almaq al-「買う、もらう」 | alimen | alimiz | alisiz | alisen | alisiler | alidu |
kélish kelmek kel-「来る」 | kélimen | kélimiz | kélisiz | kélisen | kélisiler | kélidu |
bérish bermek ber-「あげる、くれる」 | bérimen | bérimiz | bérisiz | bérisen | bérisiler | béridu |
qilish qilmaq qil-「する」 | qilimen | qilimiz | qilisiz | qilisen | qilisiler | qilidu |
yéyish yémek ye-「食べる」 | yeymen | yeymiz | yeysiz | yeysen | yeysiler | yeydu |
qoyosh qoymaq qoy-「置く」 | qoyimen | qoyimiz | qoyisiz | qoyisen | qoyisiler | qoyidu |
saqlash saqlimaq saqla-「待つ」 | saqlaymen | saqlaymiz | saqlaysiz | saqlaysen | saqlaysiler | saqlaydu |
turush turmaq tur-「立つ」 | turimen | turimiz | turisiz | turisen | turisiler | turidu |
chiqish chiqmaq chiq-「出る」 | chiqimen | chiqimiz | chiqisiz | chiqisen | chiqisiler | chiqidu |
次の文をよく読んでこれらの形に慣れていきましょう。
Men barimen. 「私は行きます。」 | Men alimen. 「私は買います。」 |
Biz barimiz. 「私たちは行きます。」 | Biz alimiz. 「私たちは買います。」 |
Siz barisiz. 「あなたは行きます。」 | Siz alisiz. 「あなたは買います。」 |
Sen barisen. 「君は行きます。」 | Sen alisen. 「君は買います。」 |
Siler barisiler. 「あなたたちは行きます。」 | Siler alisiler. 「あなたたちは買います。」 |
U baridu. 「彼(彼女)は行きます。」 | U alidu. 「彼(彼女)は買います。」 |
Yamamoto baridu. 「山本さんは行きます。」 | Yamamoto alidu. 「山本さんは買います。」 |
Ular baridu. 「彼ら(彼女たち)は行きます。」 | Ular alidu. 「彼ら(彼女たち)は買います。」 |
ウイグル語の動詞文には「何を、どこへ、いつ、どこで、誰と、誰に、どのように」などの表現が必要になった場合、日本語に非常に似たような表現があります。
Men bazargha barimen. | 「私はバザールへ行きます。」 | |
Men dostumgha alimen. | 「私は友達に買います。」 | |
Biz qoghunluqqa barimiz. | 「私たちはメロン畑に行きます。」 | |
Biz muellimge alimiz. | 「私たちは先生に買います。」 | |
U xizmetke baridu. | 「彼(彼女)は仕事に行きます。」 |
注意しなければならないのは「私に」、「君に」、「これに、この人に」、「それに、その人に」はそれぞれ次のようになります。
men「私」 | manga「私に」 |
sen「君」 | sanga「君に」 |
bu「これ、この、この人」 | buninggha「これに、この人に」 |
u「それ、その、その人」 | uninggha「それに、その人に」 |
Siz kim bilen barisiz? | 「あなたは誰と行きますか。」 | |
U siz bilen baridu. | 「彼(彼女)はあなたと行きます。」 | |
Siz néme bilen barisiz? | 「あなたは何で行きますか。」 | |
Men mashinam bilen barimen. | 「私は私の車で行きます。」 | |
Siz néme bilen yazisiz? | 「あなたは何で書きますか。」 | |
Men qérindash bilen yazimen. | 「私は鉛筆で書きます。」 |
動作の対象を強調せずに、「~をする」を一般的に陳述するとき、動作の対象となる言葉をそのまま動詞の前に置きます。
Men sogha-salam alimen. | 「私はお土産を買います。」 | |
Biz kino körümiz. | 「私たちは映画を見ます。」 | |
U kir yuydu. | 「彼(彼女)は洗濯をします。(直訳:彼(彼女)は洗濯ものを洗います。)」 |
しかし、動作の対象を強調したりする場合、対象に-niをつけなければなりません。
Men buni alimen. | 「私はこれを買います。」 | |
Biz Yaponiyening kinosini körümiz. | 「私たちは日本の映画を見ます。」 | |
U kirimni yuydu. | 「彼(彼女)は(私の)洗濯ものを洗います。」 |